Мнения других авторов

Все материалы рубрики «Мнение»

Другие Мнения этого автора



Мнение

Вінцук Вячорка. МЭМУАРЫ. Шыбалет Садоўскага

 

винцук вячорка, фото photo.bymedia.net

Вінцу́к Вячо́рка. Беларускі палітык, грамадзкі дзяяч. Пры нараджэньні атрымаў імя Валянцін. Скончыў філялягічны факультэт БДУ (1983) і асьпірантуру Інстытуту мовазнаўства Акадэміі навук (1986). У канцы 1970-х стаў называць сябе Вінцук – як сьцьвярджае, паводле дыялектнай іменаслоўнай традыцыі. Працаваў у Менскім дзяржаўным пэдагагічным інстытуце, ад пачатку выкладаў у Беларускім гуманітарным ліцэі. Намесьнік галоўнага рэдактара часопіса «Спадчына».
З 1979 году ў нацыянальна-дэмакратычным руху. Адзін са стваральнікаў “Майстроўні”, “Талакі”, Канфэдэрацыі беларускіх суполак. Легальна займаўся культурніцкай працай, падпольна - самвыдавецтвам, стварэньнем незалежніцкай палітычнай структуры. Першае затрыманьне – 13 чэрвеня 1984 году за пратэст супраць зносу будынку першай беларускай опэры (дзе цяпер – не на сваім месцы – гатэль “Эўропа”).
У 1988 – сузаснавальнік Беларускага Народнага Фронту «Адраджэньне». У 1995—1999 гадах намесьнік старшыні БНФ. З 1999 па 2007 – старшыня Партыі БНФ і БНФ “Адраджэньне”.
Ініцыятар сучаснага ўпарадкаваньня беларускага клясычнага правапісу. Валодае некалькімі эўрапейскімі мовамі. Мае 3 дзяцей — Радаславу, Ружану і Францішка. Франак Вячорка — моладзевы лідэр і грамадзкі дзяяч.  

Даўно не дазваляў сабе задавальненьня ўзяць кнігу й прачытаць яе адным духам. Гэтым жа разам нават не пайшоў на сякія-такія каляааналітычныя зборкі, а чытаў Садоўскага «Мой шыбалет»1 . Беручыся, не сумняваўся, што мецьму прыемныя гадзіны. Пётра Садоўскі – што ў вуснай, што ў пісьмовай форме свайго няўрымсьлівага бытаваньня – прымушае сябе слухаць і чуць, бо таленавіты, невераемна адукаваны, і цьвёрда ведаю, што трымаемся адных і тых самых базавых вартасьцяў.

Жанравую прыналежнасьць кнігі няхай вызначаюць літаратуразнаўцы. Аўтар акрэсьліў яе як «аўтабіяграфічныя арабэскі». Але кніга – як і сам Садоўскі: сынкрэтычная. Мэмуараў у ёй у лепшым разе траціна. Бо тут і філязофскія трактаты, і філялягічныя абразкі, і навукова-папулярная дый строга навуковая сацыя-, этна- й псыхалінгвістыка поруч з дыялекталёгіяй, і эканоміка, і дэтэктыўныя антыкарупцыйныя дасьледаваньні, і шмат што яшчэ. Бо такі і ёсьць Садоўскі –мовазнаўца, прамоўца й пэдагог, пісьменьнік, палітык, дыплямат і эканаміст. (І сьпявак, дарэчы; у бытнасьць першым у гісторыі незалежнай Рэспублікі Беларусі амбасадарам нават выпяяў у немцаў будынак для нашай амбасады.) Такі сабе чалавек Адраджэньня, здатны шырока глядзець на Беларусь, на сьвет, на любую зьяву. (Таму ён і старшынюе ў Аналітычнай камісіі БНФ.)

Гэтая кніга не магла зьявіцца не па-беларуску. І ня толькі з прычыны багацьця мовы. Бо ня толькі адлюстроўвае Беларусь, але й дастворвае яе. Як і праз учынкі. Дробязь, якая мне даспадобы: бракавала Пётру Садоўскаму аптымістычных, маршавых беларускіх песень. (Ён, і я зь ім згодны, лічыць, што «Мы выйдзем шчыльнымі радамі» найлепш пасуе на ролю нацыянальнага гімну.) Дык ён увёў у наш супольны ўжытак добра вядомай «Як служыў жа я у пана» – маршавы варыянт! Ды так лоўка, што ўсе дагэтуль перакананыя ў этнаграфічным паходжаньні апошняга.

Спадар Пётра прачула кажа пра Ластоўскага «Гісторыю беларускай (крыўскай) кнігі» – ня толькі пра зьмест, але і пра вокладку Дабужынскага, і пра дэтэктыўна-рамантычную гісторыю, як ён яе кансьпірацыйна атрымаў у спадчыну ад Міколы Лобана. Зьдзівіла, як падобна гэтая кніга апынулася ў мяне й паўзьдзейнічала на мяне. Мне таксама быў ананімны званок, потым абмен на двухтомнік Ахматавай, захапленьне вокладкай ды пахам – інакшай Беларусі… Потым я даў кнігу навапалачанам, якія на чале з Уладзем Арловам наладзілі яе капіяваньне – за што малайцы – і падчас трывогі дзеля магчымага ператрусу страцілі вокладку, што няправільна 

Калі я ўпершыню пабачыў Садоўскага на студэнцкай экскурсіі ў Інстытут мовазнаўства, ён адразу запомніўся. Несавецкім абліччам – барадаты ў асаблівых акулярах; неўласьцівай для тагачаснага гуманітара тэхнічнасьцяй – паказваў нам усялякія сэгмэнтатары маўленьня; выдатнаю моваю й шырынёй дыскурсу. Я сабе такім уяўляў Ластоўскага. І не выпадкова ўчора на прэзэнтацыі «Шыбалета» сказаў аўтару: вось быў і ёсьць для нас культавым слоўнік Ластоўскага, а дзе ж культавы слоўнік Садоўскага? Пагатоў у кнізе гатовага матэрыялу для слоўніка – як мурашак. Да таго ж яны з Ластоўскім землякі. Паабяцаў, што зробіць.

«Як я боўся з Саўмінам» – назва разьдзельчыку. Ясна, алюзія да Салжаніцына. Але якое слова! І цяпер яно будзе жыць ужо не як дыялектны рэлікт. Або выклічнік «ціхуці!» – і ён знайшоўся тут на сваім месцы. Пурыстычны набор заменаў «трампліну» – хочаш падгоп, хочаш прыганка. І г.д. бясконца.

Моўная адказнасьць Садоўскага – сьвядомая. «Мая генэрацыя – апошнія з магіканаў, хто яшчэ помніць тыя «ляндшафтныя паркі» нашай мовы. Мы яшчэ гулялі ў мову і тварылі яе, чэрпаючы з крыніц, што бруіліся побач» (с. 52). Гэта праўда: Пётра Садоўскі – жывы мост паміж тою моваю (якою містычны той казаў) і беларускаю моўнаю сучаснасьцяй. Дай Божа носьбітам літаратурнае мовы вучыцца ў Садоўскага знаць у мове сваё, а не хапацца за ўкраінізмы-палянізмы ў справядлівым імкненьні да кантрасту з расейшчынай.

Літаратуразнаўчыя назіраньні Пётры Садоўскага каштоўныя, акрамя ўсяго, таму, што ён, як сам кажа, «фактычна ня ведаў традыцыйнай савецкай інтэрпрэтацыі» твораў тых жа Купалы ці Коласа, а таму лягчэй адчуваў, што ж яны хацелі сказаць папраўдзе: далася ў знакі прафэсійная школа эўрапейскага філёляга-германіста. Ён калісьці мяне ўразіў якраз такім несавецкім прачытаньнем «Ляўкоўскага цыклю», я перачытаў, і пагадзіўся цалкам, і гэта была рэабілітацыя Купалы падсавецкага, але ня скоранага! У кнізе пра гэта ёсьць таксама.

Колькі гадоў таму Кучма выдаў кнігу «Україна – не Росія». Твор Садоўскага выконвае падобную ролю, але зусім нязмушана. Плынь нарацыі пранікае празь сьвядомасьць і пакідае ў ёй непераможныя вобразы: малая радзіма аўтара, цягам вякоў заселеная людзьмі, якіх яднае беларуская мова й традыцыя, хоць многія маюць самыя розныя эўрапейскія этнічныя карані; хто няздатны да такога паяднаньня, — чужак быў і чужак застаўся; беларуская працавітая aurea mediocritas2 значна бліжэйшая да працоўнай этыкі эўрапейца, чымся да спадзеваў на «авось». Сам аўтар кажа, што гадоў да сарака ня быў нацыянальна сьведамы ў сёньняшнім сэнсе; пагатоў каштоўныя гэтыя сьведчаньні натуральнай, ад жыцьця, самаідэнтыфікацыі.

Цікавыя й новыя для мяне дэталі выбарчай барацьбы Пётры Садоўскага ў 1990 годзе. Ён перамог не каго-небудзь, а Аляксандра Мядзьведзя. Перамога была б немагчымая без шчасьлівага спалучэньня харызматычнай асабовасьці Садоўскага зь яго ўменьнем гаварыць зь людзьмі пра высокае праз штодзённае. Незаменная для палітыка якасьць. Рэкамэндую адпаведныя разьдзелы цяперашнім маладым палітыкам як падручнік – замест кепскіх перакладаў з ангельскай. А будзённыя праблемы Садоўскі ведае выдатна, ведае таксама, як круцяцца мэханізмы, што кіруюць сьветам і ўладнымі структурамі; дый у кнізе пры ўсёй яе адкрытасьці пакінуў некалькі інтрыгоўных недамовак.

Кніга добразычлівая. Зразумела, ёсьць і цяжкія, і змрочныя рэчы. Але пра ўсё і пра ўсіх – ня злосна. Нават калі не прымае чалавека ці яго ўчынкі. Што нават дзіўна на фоне чарады сьвежых мэмуараў пра нядаўнюю гісторыю, пісаных людзьмі з розных лягераў, але падобных міжсобку тым, што сам аўтар у белым, а астатнія – як у показцы пра цырк.

Кніга непыхлівая. Ані на кога аўтар ня гледзіць звысака, шчыры перад уласным сумленьнем. Жыцьцёвы абразок: дзеці хадзілі ўзімку ў школу на драўляных падэшвах, да якіх штокроку больш прыліпаў сьнег. І праз колькі часу яны мусілі счышчаць тыя «катурны»3 адмысловаю прыладаю – кіем з гакам. Я на прэзэнтацыі сказаў, што гэта выдатная мэтафара і што кніга – падручнік дэкатурнізацыі, за што аўтару дзякуй. Аказалася, Садоўскі такую мэтафару ў эпізод не ўкладаў, але што яна прачытваецца – згодны. Вось жа калі напісаны ў натхненьні тэкст спараджае алюзіі другога й трэцяга роўню – значыць, ён ёсьць сапраўднаю літаратураю.

Кніга мудрая й таму аптымістычная. У жыцьці й гісторыі было ўсякае, што навявала, як сам ён характарызуе – «блюзавы настрой (калі добраму чалавеку дрэнна)». Лёс, адлюстраваны ў кнізе, у сваю чаргу ёсьць адбіткам лёсу Беларусі. Кніга, як той добры матыль з аўтаравага дзяцінства, што залятае ў хату на Дзяды й сьведчыць, што былі, ёсьць і будзем вечна.

 


 

1Пётра Садоўскі. Мой шыбалет. Аўтабіяграфічныя арабэскі. (Бібліятэка Свабоды. ХХІ стагодзьдзе.) – Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабода, 2008. – 426 с.: іл.

2Залатая сярэдзіна (лац.).

3Катурны – абутак старажытнагрэцкіх актораў зь вельмі высокай падэшвай для наданьня постаці велічы.

Меркаванні калумністаў могуць не супадаць з меркаваннем рэдакцыі.
Запрашаем чытачоў абмяркоўваць артыкулы на форуме, прапаноўваць для ўдзелу ў праекце новых аўтараў або ўласныя матэрыялы.

Оценить материал:
Средний балл - 5.00 (всего оценок: 1)
Tweet

Ваш комментарий

Регистрация

Последние Комментарии

  • 1) там где-то написано, что я цитирую Пушкина? гыгы[/quote] Признаю, это Пушкин Вас цитировал... 2) наши оппики вместе с автором кричат, что у них нет возможности общаться с народом ... ну вот она здесь ... где же их общение? гыгы[/quote] "Оппики" как Вы ласково их называете, надеются что кроме двухчасового изливания в любви к народу(по всем каналам), им(возможно) дадут пятнадцать минут эфира(как я понимаю)... 3) ну так ответьте за Вячорку почему оппозиции можно проводить тайные диалоги с Западом (которые как-то странно заканчиваются различными санкциями и ограничениями для Беларуси), а вот властям нельзя ... хотя результат переговоров властей как раз улучшение возможностей для страны?[/quote] Вот здесь начинается Ваше обычное состояние... По поводу "тайных диалогов с Западом"... Какие же они тайные, если о них даже БТ вещает. Бредите, уважаемый. Наше правительство если проводит переговоры(особенно тайные), то после них мы узнаем о продаже госактивов!!!(куда деваются деньги? а лучше ответьте как формируется фонд президента?) На страну "правительству" давно наплевать, хотябы в данный момент (у избранника отпуск? или в должностной инструкции написано (в обязанностях) поигрывать в хоккей за госсчет? Каким образом выход первого лица государства на лед в коньках "улучшит положение страны"? 4) ну и расскажите все-таки почему паны из оппозиции гнушаются отписать народу, за который они якобы думают постоянно? гыы Трудно сказать... Может потому что у "народа"(близкого к кормушке), истерическое "гыгы" проскакивает? З.Ы.: раз вы уж так чувствительны к образованию, то вам следует пунктуацию изучать лучше )))) Принимаю... всегда этим страдал...
  • указываю: твоя писанина? ч.1 1. какой смысл ТЫ вкладываешь в слова "за спиной народа"? ..... в этой стране ЗАКОНОДАТЕЛЬНО огранично участие народа в общественной и политической жизни страны....и будет огрничено до тех пор, пока из УК не исчезнет уголовная ответственность за политческую детельность. пока не появятся независимые от вои лукавой профсоюзы, партии и общественные организации, .... которые в данный момент давятся на корню. что случалось с политиками,которые учавствовали в переговорных процессах, думаю напоминать не надо. ..... что сейчас происходит "за спиной народа", так это то, что распродаётся государственная собственность, созданная руками белорусского народа. и народу, в этой приватизации учавствовать ЗАПРЕЩЕНО!!! (наверное из чувств повышенной социально ориентированности) .... за спиной белорусского народа идёт шельмовство с выбором политического курса, с элементами проституции. и никто этот народ спрашивать не будет, чего они хотят! 2 смею напомнить, что европа этот диалог предлагала лукавому неоднократно. его слова помнишь? : "я беларусь за цивилизованным миром не поведу". его звали в это диалог, но он упирался руками и ногами. теперь на хвост наступили... не знает куда податься..... луквый он..... готов в корне пересмотреть свои взгляды, лишь бы сохранить власть свою...любой ценой! затяни сюда лукавого....пообщаться с народом. а то за всё его царствование ниодного диалога, одни монологи. "тайные" они будут до тех пор, пока лукавый будет отказываться в них учавствовать. ...... и санкции не в отношении беларуси, а в отношении режима лукавого..... и в силах режима эти санкции остановить(предотвратить). .... но режиму пофиг нужды народа.... режиму ближе санкции,чем мнение народа. так 14 лет за уши тянули. сколько хороших людей на тот свет отправили, лишь бы на диалог не идти.... а тут кризис заставил..... ... только под юрисдикцию европейского суда всё равно страшно:)
  • 2Scout_08 1) там где-то написано, что я цитирую Пушкина? гыгы 2) наши оппики вместе с автором кричат, что у них нет возможности общаться с народом ... ну вот она здесь ... где же их общение? гыгы 3) ну так ответьте за Вячорку почему оппозиции можно проводить тайные диалоги с Западом (которые как-то странно заканчиваются различными санкциями и ограничениями для Беларуси), а вот властям нельзя ... хотя результат переговоров властей как раз улучшение возможностей для страны? 4) ну и расскажите все-таки почему паны из оппозиции гнушаются отписать народу, за который они якобы думают постоянно? гыы З.Ы.: раз вы уж так чувствительны к образованию, то вам следует пунктуацию изучать лучше ))))
  • Вы же пишите за Пушкина... т.к. Ваша интерпретация несколько отличается от оригинала: "Уж полночь близится, а Германна все нет", я взял на себя смелость интерпретировать ответ Вячорки... а по поводу глупости... Хотелось бы ответить резко но.... Вас унизить крайне трудно, Вы сами себя очень хорошо охарактеризовали... Как ответить человеку который не отличает вечера от полуночи... Дассс, образованице...
  • 2Scout_08 вы Вячорка? если нет - для чего вы отвечали (причем глупо) на вопросы ему? если да - почему спратались от прямого ответа за глупые фразы?
  • Нашел, только немного(на хоккей улетел)... Без комментариев...(Главный полиглот обидится...) Вы сами за себя всё сказали, по моему (учитывая испытательный срок) диалог офигительный( Дайте денег, а то ядерное оружие вернем)...