Мнение

Рыгор Кастусёў. ЛІНІЯ ФРОНТУ. 25-годдзе «Гарадзецкіх урокаў»

 

Рыгор Кастусёў. Намеснік старшыні Партыі БНФ, экс-кандыдат на пасаду прэзідэнта Рэспублікі Беларусь на выбарах-2010. Нарадзіўся ў 1957 годзе ў вёсцы Цяхцін Бялыніцкага раёна. У 1982 годзе скончыў Беларускую сельскагаспадарчую акадэмію па спэцыяльнасці інжынер-механік. Служыў у Савецкай арміі, працаваў галоўным інжынерам, дырэктарам саўгаса, дырэктарам Шклоўскага раённага аб'яднання жыллёва-камунальнай гаспадаркі. У 2001 годзе вымушаны быў сысці з пасады пад ціскам уладаў з-за працы ў камандах кандыдатаў ад дэмакратычных сілаў. Быў дырэктарам сумеснага беларуска-ўкраінскага прадпрыемства. Тройчы абіраўся дэпутатам мясцовых саветаў. Аўтар праграмы развіцця і рэфармавання жыллёва-камунальнай гаспадаркі Рэспублікі Беларусь на 2010-2015 гады, прапанаванай Партыяй БНФ.

Мінула ўжо 25 год з тае пары, як А. Лукашэнка, працуючы дырэктарам саўгаса “Гарадзец” Шклоўскага раёна, распачаў актыўную прапаганду новых форм працы ў сельскай гаспадарцы — арэнднага падрада, кааператываў, якія, па яго словах, павінны былі выбіць глебу з-пад ног чыноўнікаў.

“Адкатаўшы” ў 1987 годзе новыя формы гаспадарання ў “Гарадцы”, ён распачаў актыўна іх прапагандаваць не толькі ў Беларусі, а і для іншых рэгіёнаў Савецкага Саюза. Да яго ў гаспадарку ехалі шматлікія дэлегацыі за вопытам.

У 1990 годзе нават пабачыла свет кніга А. Лукашэнкі “Гарадзецкія ўрокі”, дзе ён дзяліўся досведам рэфармавання саўгаса.

Асноўную мэту рэфармавання гаспадаркі Аляксандр Рыгоравіч бачыў у наданні арэндным кааператывам поўнай самастойнасці, а потым — у аб’яднанні іх у асацыяцыю, дзе кожны кааператыў меў бы свой разліковы рахунак і свой статут. Кожны кааператыў мусіў самастойна вызначаць сваю гаспадарчую дзейнасць, планаваць вытворчасць прадукцыі ў неабходных, разумных аб’ёмах, якія будуць залежыць ад патрабаванняў рынку.

“У 1987 годзе зрабілі першы, але рашаючы крок, разабраліся з кіраўніцкім апаратам і групай спецыялістаў. Непатрэбныя, так званыя “баластныя” адзінкі скарацілі. Астатнім вызначылі новыя функцыянальныя абавязкі — больш пашыраныя, але канкрэтныя і дакладныя… Настане час — і адміністрацыя саўгаса “Гарадзец”, можа быць, і стане непатрэбнай. Не выключаю, што паступова яе зменіць савет аб’яднання (асацыяцыі) арэндных кааператываў з іншымі задачамі і зусім новымі функцыянальнымі абавязкамі“, — пісаў ён у сваёй кнізе.

На працягу ўсёй кнігі прыводзяцца доказы, што пры пераходзе на новыя формы чалавек становіцца сапраўдным гаспадаром на зямлі. Не на словах, а на справе. Што невялікія калектывы і фермерскія гаспадаркі адраджаюць вёску, вяртаюць яе да паўнацэннага жыцця.

Перспектывы новых форм гаспадараня А. Лукашэнка прапагандаваў і сваім асабістым прыкладам. Паралельна з дырэктарствам у саўгасе, ён быў яшчэ зарэгістраваны і фермерам.

“Селянін, рабочы павінны цвёрда ведаць, што арэнда — гэта не даніна якойсці модзе, гэта не павевы часу, а надоўга. Калі ў самыя кароткія тэрміны карэнным чынам не зменіцца псіхалогія людзей, якія адвыклі дзейнічаць па-гаспадарску, нічога талковага не будзе…”.

Не абыдзена ўвагай у кнізе і пытанне мясцовага самакіравання на сяле ў выглядзе сельскіх Саветаў, са спадзяваннямі, што адпаведныя ворганы надзеляць іх (сельскія Саветы) неабходнымі паўнамоцтвамі, дадуць правы і вызначаць абавязкі. Такім чынам, Саветы стануць сапраўднымі абаронцамі арандатараў, фермераў, падрадных калектываў, не дапусцяць, каб іх абіралі, прыгняталі, пазбаўлялі ўсялякіх даброт.

…З тае пары прайшло 25 год. Шмат чаго змянілася: распаўся Савецкі Саюз, Беларусь стала незалежнай дзяржавай, а А. Лукашэнка стаў першым прэзідэнтам. І ў яго з’явіліся магчымасці правядзення рэформаў не ў асобна ўзятым саўгасе “Гарадзец”, а ва ўсёй сельскай гаспадарцы краіны.

Але ж што атрымалася ў выніку? Што сталася з “Гарадцом”? Што сталася з беларускай вёскай?

У саўгасе “Гарадзец” за гэты час змянілася каля дзесятка дырэктароў. Пра арэндны падрад там ужо ніхто нічога і не памятае.

А на зямлі ў беларускай вёсцы як не было гаспадара, так і няма. Колькасць фермераў у краіне за гэты час скарацілася ў разы. Адміністратыўна-камандная сістэма не тое, што не зжывае сябе ў рэгіёнах, а наадварот, яшчэ больш мёртвай хваткай ахоплівае ўсе сферы мясцовага жыцця.

Усё гэта вядзе да таго, што адбываецца інтэнсіўнае старэнне і збядненне сельскага насельніцтва. Зачынены сотні вясковых школ, устаноў культуры і аховы здароўя. Моладзь не бачыць перспектывы ў вясковым жыцці.

І самае страшнае — з года ў год узмацняецца грабежніцкая палітыка дзяржавы ў адносінах да вясковага насельніцтва.

З мапы Беларусі зніклі і працягваюць знікаць тысячы так званых “неперспектыўных” вёсак.

Але, нягледзечы на скарачэнне вясковага насельніцтва, колькасць чыноўнікаў у сельскіх рэгіёнах і чыноўнікаў, звязаных з сельскагаспадарчай вытворчасцю, за гэтыя гады значна ўзрасла.

Дык чаму ж Аляксандр Рыгоравіч, калі стаў прэзідэнтам, махнуў рукой на “гарадзецкія ўрокі”?

Па-першае, таму, што рэфармаванне сельскай гаспадаркі прывяло б не толькі да скарачэння апарату чыноўнікаў у сельскагаспадарчых прадпрыемствах, а таксама і да скарачэння на ўзроўні раёнаў, абласцей, Мінсельгаса. А гэта тысячы і тысячы людзей, якія не маюць жадання пакідаць свае цёплыя крэслы ў кабінетах. Ды іншага яны нічога і рабіць не ўмеюць, толькі “кіраваць”.

Удзячныя за гэта, чыноўнікі ад сяла рэгулярна забяспечваюць яму неабходныя “элегантныя” перамогі на разнастайных выбарах у сваіх рэгіёнах.

Па-другое, А. Лукашэнка разумее, што з’яўленне сапраўдных гаспадароў-уладальнікаў на зямлі — гэта рэальная пагроза існуючаму на Беларусі рэжыму. Кіраваць людзьмі, патрэбы якіх звузіліся да “чаркі і шкваркі”, значна лягчэй і прасцей.

За ўсе гэтыя гады, нават нягледечы на значныя фінансавыя ўліванні, сельская гаспадарка Беларусі так і не дасягнула адпаведных поспехаў.

Відаць, настаў час Аляксандру Рыгоравічу, нарэшце, прачытаць сваю кнігу. Бо там ёсць вельмі дакладны выраз, з якім нельга не пагадзіцца: “Калі ў самыя кароткія тэрміны карэнным чынам не зменіцца псіхалогія людзей, якія адвыклі дзейнічаць па-гаспадарску, нічога талковага не будзе…”.

Меркаванні калумністаў могуць не супадаць з меркаваннем рэдакцыі. Запрашаем чытачоў абмяркоўваць артыкулы на форуме, прапаноўваць для ўдзелу ў праекце новых аўтараў або ўласныя матэрыялы.