Культура

У Маскве выйшла першая кніга Тацяны Заміроўскай

 

Журналістка і музычны крытык, а ў нядаўным мінулым калумністка «Беларускіх навінаў» Тацяна Заміроўская ўрэшце рэшт афіцыйна стала пісьменніцай: у маскоўскім выдавецтве АСТ выйшла яе першая кніга — апавяданні, заціснутыя ў адзін цвёрды фіялетавы пераплёт пад загалоўкам «Жизнь без шума и боли». На вокладцы — горад, які агарнуўся дугой вакол хваравітага сіняга анёла. Ці то прагнучы праглынуць апошняга, ці то даючы яму адчуванне утулку і абароненасці.

Ці то жадаючы дагаварыцца да глыбінных ісцін, ці то проста прыкалваючыся з нечаканых паваротаў лёсу, карэспандэнты «Беларускіх навінаў» абралі ролі самых тыповых інтэрв'юераў, якія могуць зацікавіцца расійскай кніжкай беларускага аўтара. І апыталі Тацяну (далей — ТЗ) з той жа прагай, з якой гэта зрабіў бы нацыянальна заклапочаны журналіст-змагар (далей — НЖ) і літаратурна зачараваны журфакавец-пачатковец (далей — ЛЖ). Каб не ўзнікала лішніх пытанняў, гутарка вялася на крыштальна выверанай беларускай мове, словы, якім яна не паддаецца, наўмысна пададзеныя вялікімі літарамі.

ЛЖ: У анатацыі да тваёй кнігі пісьменнік Папоў сцвярджае, што ты пераўтвараеш абсурд у рэальнасць, што ты па-майстарску валодаеш абсурдам. Ці згодная ты з тым, што пішаш абсурдныя рэчы?

ТЗ: На маю думку, тое, што я пішу, гэта праўдзівае адлюстраванне рэчаіснасці. Чамусьці лічыцца, што калі напісанае журналістам раптам выглядае не як журналісцкі артыкул, гэта «абсурд». Мабыць, гэтыя тэксты — хутчэй бытавы, дакументальны, крыху «дзэнскі» сюррэалізм. Шмат каму здаецца, што і Кіра Муратава здымае абсурдныя фільмы, дык вось, калі ў яе кінакрытык Антон Сідарэнка штосьці запытаўся пра адэскі абсурд, яна абурылася і патлумачыла, што здымае практычна дакументальнае кіно. Яна бачыць свет такім — поўным несумяшчальных і дзіўных рэчаў. Я ні ў якім выпадку не параўноўваю сябе з Муратавай, аднак гэтае выказванне тлумачыць розніцу светапоглядаў. Людміла Петрушэўская таксама падаецца многім пісьменніцай абсурду, аднак, нягледзячы на містычнасць і дэпрэсіўнасць, яе творы дакументальныя. Проста яна бачыць свет так.

ЛЖ: Калі ты ўжываеш слова «дакументальны» ў дачыненні да сваёй прозы, ці значыць гэта, што ты пішаш пра сваё жыццё, у тым ліку пра Мінск?

ТЗ: Ну гэта дакладна мае больш дачынення да Мінска, чым да Масквы, Самары ці Санкт-Пецярбурга! Гэта ж мая тэрыторыя! Калі я была зусім малая, я марыла стаць беларускім пісьменнікам. Тады я даслала свае творы (рускамоўныя — беларускамоўных не было) на конкурс імя Караткевіча, які праводзіўся ў ПЭН-цэнтры. Нават мая сяброўка Аліса Бізяева тады даслала твор на беларускай мове, хоць яна наогул прыехала сюды з Прыднястроўя, а я не здолела напісаць па-беларуску! І да ўдзелу ў гэтым конкурсе прынялі амаль усе творы, акрамя маіх. Калі я запыталася ў крытыка Ганны Кісліцынай, чаму мяне пакінулі ўбаку, яна адказала, што ў мяне няма ў апавяданнях нічога пра Мінск. Вось Павел Анціпаў, чые творы прынялі, хоць яны таксама былі рускамоўныя, маўляў, пра Мінск піша, а ты, Таня, не. У мяне многа пра Мінск — пячэнне «Слодыч», напрыклад! Пазней, калі мяне пачыталі на літаратурным семінары ў Расіі, у ПЕРЕДЕЛКИНО, сапраўдным РУССКИМ ЛЮДЯМ мае апавяданні здаліся нейкімі чужымі, замежнымі. Кіраўнік семінару тады ўсклікнуў: «А яна і не адсюль, яна з Захаду!»

НЖ: Ці прыемна адчуваць сябе надзеяй сучаснай рускай літаратуры?

ТЗ: Думаю, вельмі: я ведаю некалькі чалавек, якія сябе так адчуваюць, і ім вельмі прыемна. Ды мы ўсе іх ведаем.

НЖ: Як ты сама ставішся да таго, што цябе залічаюць у шэрагі рускай літаратуры?

ТЗ: Я стаўлюся да гэтага па-філасофску. Калі ў мяне ў Маскве пытаюцца: «Як вы адчуваеце сябе, рускамоўныя пісьменнікі Беларусі, ці аб'ядноўваецеся, каб трымацца разам?», я вельмі абураюся, і кажу, што гэта настолькі ганебная катэгорыя, што яшчэ і яднацца з такімі «ананімнымі алкаголікамі» — навошта? А наогул я спачатку спрычынілася да беларускай літаратуры, бо першая кніга, якую я склала як рэдактар, была кніга Андруся Белавокага на беларускай мове.

НЖ: Ты часта бываеш у Расіі. Скажы, ці адрозніваюцца беларускія і рускія пісьменнікі антрапалагічна?

ТЗ: Вядома, так. Рускія пісьменнікі зусім не так размаўляюць па-руску, як мы. Беларуская мова настолькі мілагучная, што нават рускамоўны беларус гучыць мякчэй, чым расеец. А наогул я лінгвіст, а не фізіёлаг.

НЖ: Ты ездзіла на пісьменніцкі семінар у Падмаскоўе. Што там адбывалася?

ТЗ: Гэта цудоўны пісьменніцкі з'езд, туды з'язджаюцца пісьменнікі з усёй постсавецкай прасторы, і да іх вялікая савецкая пашана, але не таму, што яны добра пішуць, а таму што вось жыве чалавек у Чачні і піша па-руску, ці ў Таджыкістане, ці ў Беларусі. Ён два-тры словы не можа звязаць па-руску, але вершы піша. Я добры вершык адтуль памятаю, ён пачынаўся так: «Смотрю я на гор…»

ЛЖ: У які момант у пісьменніка ўціхамірваюцца амбіцыі заваяваць вялізную аўдыторыю і здабыць сусветную славу?

ТЗ: Сусвет звычайна заваёўваюць да васемнаццаці. Калі я трапіла на журфак, мяне такія спадзевы пакінулі. Пазней мне больш хацелася дзякуючы літаратуры знайсці новых сяброў. Вось гэта атрымліваецца.

ЛЖ: Ты згадала журфак, а, як вядома, на першых курсах журфака практычна кожны піша раман. Што пазней здараецца з гэтымі палотнішчамі, чаму ўсе не становяцца пісьменнікамі?

ТЗ: Калі я была на першым курсе, я таксама пісала псіхадэлічны раман пра каханне і рок-н-рол. Там было вельмі шмат сэксу, я толькі пазней зразумела, што сэкс у жыцці чалавека не значыць так шмат і з містычнымі перажываннямі ён не звязаны. Пры гэтым у маім рамане не было сюжэту, не было жыццёвага досведу, але было шмат юнацкай псіхадэлікі. Там нават уцямнай структуры не было! Я тады чытала шмат дрэннай літаратуры — Бероўза, Мілера — і мне падавалася, што вельмі крута пісаць так, выдаваць бессюжэтную плынь свядомасці. Усім маленькім журфакаўцам хочацца нешта казаць, але яшчэ няма чаго.

ЛЖ: Але ж пазней з'яўляецца і досвед, і…

ТЗ: Мазгі з'яўляюцца, і разумееш, што лепш маўчаць.

НЖ: Вось ты часта бываеш у Маскве. Ці давялося табе, як усім рускім пісьменнікам, хадзіць у храм Хрыста Выратавальніка, і ці даводзілася частавацца какаінам?

ТЗ: Мне столькі гадоў, што я памятаю, як там яшчэ быў басейн! Калі ідзеш да ЦДХ (ЦЕНТРАЛЬНЫЙ ДОМ ХУДОЖНИКА) з цэнтру праз ТВЕРСКУЮ, ЧИСТЫЕ ПРУДЫ, праходзіш міма храму. Прыгожы храм, добра адбудаваны. Я аднойчы ішла так, а там вялізная чарга, выстаўлялі галаву нейкага святога… А мае сябры каля храму аднойчы Цэрэтэлі сустрэлі. Какаін, на жаль, не каштавала, але пару разоў піла «ягу» каля Крамлёўскай сцяны з выдатнымі РЕБЯТАМИ ИЗ САМАРЫ!

ЛЖ: Вернемся да кнігі. Ты ўжо вырашыла не маўчаць, і ў цябе ўжо выйшла кніжка. Ці будзеш яшчэ калі брацца за раман?

ТЗ: Раман — гэта вельмі сур'ёзнае выказванне, мусіш сказаць нешта моцна ад сябе. Для гэтага патрэбна многа адвагі і самаўпэўненасці. Не ведаю, ці на такое вырашуся.

ЛЖ: А твой калега па «БелГазеце» Віктар Марціновіч і ведаў, і вырашыўся. «Паранойя» — добры раман?

ТЗ: Я не магу ацэньваць, ацэньваць павінны крытыкі, але я чамусьці ніводнай прафесійнай рэцэнзіі ад беларускіх крытыкаў на гэты раман не бачыла (ад расійскіх – да, бачыла) - тэксты пра «забарону» пішуць, а раман не аналізуюць. Мяне вельмі бянтэжыць, гэта дзіўна. Раман напісаны выдатна, у лепшай набокаўскай традыцыі.

 

НЖ: Вось ты часта бываеш у Маскве, а ці ведаеш ты на памяць хоць адзін верш Янкі Купалы?

ТЗ: Як сама царыца
Ў залатой кароне
Йдзе яна ў вяночку
Паміж спелых гоняў.

Яе твар… як лілея.
Глянеш, карацей, і ўсім п..ц!

ЛЖ: Вернемся да кнігі. Ці ёсць шанец, што яна будзе забароненая?

ТЗ: У мяне там, у першай «рэдакцыі», якую я даслала ў АСТ, былі апавяданні пра Гітлера (цэлая серыя ў мяне апавяданняў пра Гітлера). І рэдактар мяне прымусіла яго выкрэсліць, бо будуць праблемы. А ён несапраўдны быў, Гітлер, лубочны, савецкі, пародыя на Бонч-Бруевіча з «Апавяданнямі пра Леніна» — і ўсё роўна ў Расіі яго нельга. Бо там нават Паўла Бардзіна з фільмам пра скінхэдаў забараняюць!

НЖ: Ты бачыш, што лёс рускамоўных твораў беларускіх аўтараў пакручасты і часам незайздросны. Не будзеш спрабаваць пісаць па-беларуску?

ТЗ: Калі я буду больш размаўляць па-беларуску, чым па-руску, то буду: напрыклад, я шмат пісала па-беларуску, калі сябравала з беларускамоўным хлопцам. Мне здаецца, па-беларуску я магу пісаць ад першай асобы і рабіць гэта сур'ёзна. Па-руску заўсёды ёсць пагроза «зваліцца» ў сюррэалізм. Раман я б магла напісаць па-беларуску.