Ала Бабкова. НОБЕЛЬ. У цёзкі не было сумневу

Ала Бабкова. Незалежны кінакрытык, журналіст. Саарганізатар праекта «Маладзёжная кінашкола-конкурс». Друкуецца ў Расіі, Беларусі і Польшчы.

Віншуючы Святлану Алексіевіч з прысуджэннем Нобелеўскай прэміі ў галіне літаратуры, адразу згадаю меркаванне Генадзя Бураўкіна, якое яна ці наўрад чытала. Надрукавана яно ў часопісе “Дзеяслоў” у рубрыцы “Памяць”. Гэта адна з развітальных сустрэч і размоў журналіста Сяргея Шапрана з нацыянальным паэтам, літаратурным і грамадскім дзеячам (размова адбылася 24 мая 2014 г.)

Сяргей Шапран: …Не так даўно было дужа шмат размоў і спрэчак у сувязі з вылучэннем Святланы Алексіевіч на Нобелеўскую прэмію. А што вы сказалі б: Алексіевіч — гэта факт беларускай ці ўсё ж рускай літаратуры?

Генадзь Бураўкін: Гэта факт літаратуры — вось што для мяне перш за ўсё важна. Гэта факт літаратуры, факт таго жыцця, якое мы пражылі. І гэта бясспрэчны факт інтэлектуальнага жыцця. І гэтым мне Святлана цікавая і дарагая. А тонкасці — ну, канешне, яны ёсць. І, вядома, я хацеў бы, каб яна пісала па-беларуску, але так атрымалася. Аднак тое, што яна робіць, гэта бясспрэчна найгалоўнае ў беларускай літаратуры.

Сяргей Шапран: Падобныя спрэчкі ў свой час узнікалі і вакол імя Алеся Адамовіча, які прозу пісаў па-руску, і толькі крытыку і публіцыстыку — па-беларуску. І, шчыра кажучы, я не разумею тых, хто злараднічаў, калі Алексіевіч не атрымала Нобелеўскую прэмію — маўляў, так ёй і трэба, калі яна ўжо расійская пісьменніца…

Генадзь Бураўкін: Яна — пісьменніца.

Сяргей Шапран: Найперш, па-мойму, трэба глядзець на тое, таленавіты літаратар ці не…

Генадзь Бураўкін: Так-так-так. Можа, тут ёсць нешта крыўднае, можа, нешта быццам бы несправядлівае, але яна — пісьменніца. Пісьменніца разумная, пісьменніца цікавая.

Прызнаюся: мне не верылася, што шаноўная Святлана Алексіевіч атрымае Нобеля. Ужо калі не ацанілі Васіля Быкава і Рыгора Барадуліна ды двойчы яе…

Але ж выпадковасці няма. Мастацкая дакументалістыка на Захадзе выклікае вялікую цікавасць, больш распаўсюджваецца і мае большы грамадскі рэзананс, чым у нашай постсавецкай прасторы. Мы ж жылі столькі часу ў міфічным свеце, даведаўшыся пра злачынствы Пол Пота раней, чым пра свае, айчынныя!

Святлана адна зрабіла працу цэлага літаратурнага філіяла, пакінуўшы галасы, лёсы людзей, сучаснікамі якіх мы былі. Ды мы самі імі былі, або іх дзецьмі, а цяпер ужо ўнукамі. Вобразы савецкага сабора, які ваяваў з фашызмам, дасылаў сыноў гінуць у Афганістан пад ілжывымі лозунгамі “інтэрнацыянальнага абавязку”, і, нарэшце, ёй належаць жудасныя сведчанні Чарнобыля — гэтага дантавага пекла, у які трапілі не класічныя героі, а нашы суайчыннікі.

Справядліва, што настаў час яе твораў для тых, хто раней не даведаўся, але хоча даведацца пра тое, якімі мы былі як грамадства, якімі праўдамі і няпраўдамі, болем або апатыяй насычалі атмасферу вакол сябе. І якія ёсць цяпер, бо мінулае ж нікуды не падзелася — яго цела аддае… А вось чым аддае, кожны павінен адказаць сам сабе.

Святлана дае надзею. Не толькі існаваннем таленавітых твораў, якія падштурхоўваюць думаць, нешта рабіць на сваём месцы на агульны кошт (або хаця б для вузкага кола). Яна — шчыры, высакародны, альтруістычны чалавек, які распаўсюджвае канцэнтрычныя колы дабра і міласэрнасці. А мужнасці ёй не займаць, бо яна — з кагорты Васіля Быкава і Алеся Адамовіча і працягвае іх вектар на праўду.

Зараз успамінаюць толькі яе літаратурную дзейнасць. Але ж Святлана многае зрабіла і ў кіно. Па яе дакументальнаму раману “У вайны не жаночы твар” Віктар Дашук зняў цыкл фільмаў у 1981-1984 гадах. Дзве стужкі пра афганістанскую авантуру ў СССР, пра яе чалавечыя трагедыі, можна пабачыць у працах Сяргея Лук’янчыкава (“Сорам”, “Я з пакорнасці выйшаў”, 1992 г.). Ёсць і фільмы пра побыт і баццё людзей з вёсак. Гэта толькі у беларускім кіно. Яе след як сцэнарыста можна знайсці ў Расіі, Германіі, Аўстрыі, Японіі.

Пажадаем Святлане Аляксандраўне здароўя і моцы.

Ну, а ў каго не было сумневу, дык гэта ў яе цёзкі, вядомай журналісткі Святланы Калінкінай, якая прадказала яе перамогу.

Жаночая інтуіцыя.

Меркаванні калумністаў могуць не супадаць з меркаваннем рэдакцыі. Запрашаем чытачоў абмяркоўваць артыкулы на форуме, прапаноўваць для ўдзелу ў праекце новых аўтараў або ўласныя матэрыялы.